|
Bisiklette model yükseltmenin, parça değiştirmenin sonu yok. Dağ bisikleti donanım haberlerini biraz takip edenler, bu konunun da üst sınırı olmayan, zevke ve bütçeye göre sayısız seçenekler sunan bir uğraşı olduğunu bileceklerdir.
Dağ bisikletinde parçaları yenilerken pek çokları için son radde olan bir grup var: Vidalar. Donanım yükseltmenin ilk etaplarında gözden kaçan bu grupta yenilemeye gitme bâzılarımız için keçileri kaçırmanın göstergesiyse de bu işe meraklı bisikletçiler için vidalar bisikleti limon gibi sıkıp çıkartılabilecek son gramların temsil ediyorlar.
Vidaları değiştirmek nispeten fazla parametreli bir işlem, büyüklük, yiv şekli, vidaların kafa yapıları, özel tasarlanmış vidalar, vidanın maddesi gibi noktalara dikkat etmek gerekiyor. Bunun nedeni her vidanın her bağlantı için uygun olmaması. vidanın boyutları, kafasının tipi, yiv oranı, bunların hepsi uymalı. Özellikle mekanik olarak güç taşıyan vidaların seçiminde özen göstermek gerekli. Dolayısıyla bisiklette vidaları daha hafif alüminyum ve titanyum modelleri ile değiştirmeye karar verildiğinde ilk adim bütün bisikletteki vidalı parçaları sökmek, vidaları dikkatli bir şekilde ölçmek, not almak, tekrar takmak...
| |  | | Tiso aynakol vidaları |  Büyük boyut için tıkla! | | |
Vidaların kalitesi vidanın kafasındaki rakam serisinden belli oluyor, 4.5, 8.8 ya da 10.0. Birinci rakam çekme mukâvemetinin yüzde biri, ikinci rakam bu çekme mukâvemetinin yüzde kaçında sınıra dayanıldığı, yani vidanın çekme mukâvemetinin yüzde kaçından itibaren deforme olacağını gösteriyor. Bu rakamlar ne kadar büyükse vidanın dayanıklılığı ve vida ile elde edilebilecek sağlamlık da o kadar yüksek. Gidona takılan zil için 4.5’lik bir vida yeterli ama bisikletin önemli kısımları, örneğin bir çift süspansiyonlu bisikletin arka yapısı için asgarî 8.8’lik bir vida lazım.
Eğer hafifletme değil de başka nedenlerden ötürü vida değiştiriliyorsa, yani ağırlık kaygısı yoksa madde olarak paslanmaz çelik seçilmeli. Eğer somun kullanılıyorsa arada disk olmalı ki örneğin bir yatak söz konusu olduğunda gereğinden fazla tork kullanarak yatağı ezmekten korusun.
Gelelim hafifletme sahasındaki maddelere. Zaman içinde bisiklet kullanımı esnasında zorlanan vidaların hafiflik amaçlı değişimi için iki madde kendini kanıtlamış durumda:
Titanyum vidalar: Titanyum sadece kadro yapımında çok dayanıklı ve uzun ömürlü bir madde değil. Bisiklette çok güç kaldırması gereken parçalarda, örneğin oturma ve gidon bölümü, disk fren ve kaliper vidaları, yürüyen aksamda vida değişimi yapılacaksa daima titanyum vidalar kullanılmalı. Bu vidalar 5.° titanyumdan oluşmalı, ki bunun da aslında açılımı Ti6Al4V. Bu alaşım havacılık endüstrisinde de kullanılıyor ve 1100N/mm2 gibi son derece yüksek, normalde kullanılan çelik vidaların seviyesinde bir çekme mukâvemetine sahipler.
| |  | | Titanyum vidalar | | Büyük boyut için tıkla! | | |
Alüminyumvidalar: Taşıyıcı olarak işlev görmeyen, fazla zorlanmayan yerlerde, örneğin bütün vites sisteminde alüminyum vidalar yeterliler. Elbette burada da sertlik seviyesi yüksek 7075 alaşımlı alüminyum tercih edilmeli, ki bu da zâten havacılık endüstrisinin sevilen alaşımlarından biri.
 | | Extralite V-fren vidaları | | Büyük boyut için tıkla! |
Karbon vidalar: Bunlar tam egzotik ürünler. Yukarıda iki madde kendini kanıtlamış dedik, fakat bilgi mâhiyetinde bunları da zikretmek gerek. Karbon vidalar metal vidalardan daha esnek olduklarından daha az sıkılabiliyorlar. Fakat illâ karar kılındıysa gene bu nedenle kesinlikle zorlanmayan yerlerde kullanılmalarını tavsiye ediyoruz, örneğin su şişesi kafesi için, arkada jant frenleri için, vites kolları için veya arka vites çarkları için. Gene de ihtiyâten karbon vida kullanımının dağ bisikletinde pek de yeri olmadığını vurgulayalım.
 | | Karbon vidalar | | Büyük boyut için tıkla! |
Bunlar dışında bilhassa model araba vs. gibi hobi sahalarında rastlanan düşük kaliteli titanyum (2.°) ve basit preslenmiş alüminyum vidalar, hele elektrik sektöründe kullanılan plastik vidalardan kesinlikle kaçınılmalı. Bu vidaların çekme mukâvemeti bayağı düşük olduğu için bisiklette tehlike yaratıyorlar.
Elbette bu tarz vida değişimi ile uğraşılıyorsa en gerekli âletler
kaliteli bir tork anahtarı (misal Syntace),
kaliteli, sert alaşımlı bir allen anahtar seti.
 | | Syntace tork anahtari 10-80Nm | | Büyük boyut için tıkla! |
Ayrıca hangi boyuttaki ve maddeden yapılmış vidanın âzamî hangi torkla sıkılacağına dair bilgiler mutlaka olmalı haliyle.
Bütün vidaları mantıklı bir şekilde seçtikten ve özenle monte ettikten sonra üç aşağı beş yukarı 100 g’lık bir ağırlık tasarrufu sağlanmış oluyor. Disk frenli ve çift süspansiyonlu bir bisiklette bu rakam rahatlıkla 150 g ya da üstüne çıkabilir.
Gelelim fiyat konusuna. Haliyle kaliteli titanyum ve alüminyum vidalar, bunları monte etmek için gerekli alet setleri ucuz değiller. Bu nedenle de zâten vidaları değiştirmek artık bisikleti hafifletmek için her iş bittikten sonra başvurulan son yöntem. Lâkin genel olarak üç aşağı beş yukarı „gram başına 1 Avro“ türü bir formül vidalar için de geçerli. Haliyle bisiklete bu formülden çok daha pahalıya gelen parçalar takmak da olası. Dolayısıyla genel bir fiyat/performans tahlili yapıldığında vidaları değiştirmek en azından kâğıt üzerinde 180g’lik ve 50 Avro’luk alüminyum gidonu çıkarıp 130g’lik ve 150 Avro’luk bir karbon gidon takmaktan daha mantıklı, çünkü misal bu değişimde gram başına 2 Avro ödenmiş oluyor.
Vidaları değiştirmeyi çekici kılan güzel bir yan etki de bisiklete görsel olarak zenginlik katması. Sonradan takılmak için satılan vidalar için çok fazla parlak renkler seçmek mümkün. Bu da vidaları bisikletin geri kalanı ile çekici ve çarpıcı kontrastlar ya da yumuşak bir âhenk yaratacak şekilde seçmeyi sağlıyor.
|
