Bisikletin orta mil dışında güneş görmeyen bir diğer grubu da yataklarıdır. Kapalı sistemle çalışan orta millere geçildiğinden beri bir dağ bisikletinde iki yerde „açık“ yatak bulunuyor. Bunlardan biri furş - çatal yatağı dediğimiz gidon kısmındaki, diğeri ise jant haznelerinin içi.

Çatal yatağı çok yüksek güçler kaldırmak zorunda. Ön tekerleğe gelen her darbe amortisör ile kısmen zayıflasa da yatağa etki ediyor. Bu kısmın kaliteli olması, uzun süre dayanması, gerektiğinde bakımının unutulmaması bisikletten alınan keyif için çok önemli bir nokta.

Bisiklet alımıyla ilgili yazılarımız Panorama bölümünde devam edecek, orada yeri geldiğinde tekrar belirteceğiz, ama burada da bir kere değinelim: Bisiklet satışlarında gözden uzak oldukları için üreticilerin malzemeden tasarruf ettikleri bölgeler en çok orta mil ve çatal yatağıdır. Bu nedenle bisiklet alırken bu parçaların da kalitesine dikkat etmek, eğer yenilenmesi gerekiyorsa da yüklüce bir parayı çatal yatağına vermek dağ bisikletinin ömrünü uzatır.

Konuya geçmeden son söylemek istediğimiz: Bugün dağ bisikletlerinde 3 çeşit çatal yatağı kullanılıyor. Bunlar „normal“, yani çatal yatağının tamamen ayrı bir parça grubu oluşturduğu, yarı entegre ve tam entegre sistemler. Bu sistemleri, farklarını, getiri ve götürülerini zaman içinde teknoloji-donanım bölümümüzde anlatacağız. Bu yazımızda en yaygın olan çatal yatağının ayrı bir grubu oluşturduğu sistemi inceleyeceğiz.

Çatal yatağına ulaşmak için birinci adım elbette gidon boğazını gevşetmek, akabinde „ahead“ setinin kapağı da aynı şekilde 5mm’lik bir allen anahtar ile sökülüyor.

Büyük boyut için tıkla!

Büyük boyut için tıkla!

Amortisörün şaftında geriye kalanlar mesafe koyucu halkalar (spacer) ve çatal yatağının üst kapağı.

Büyük boyut için tıkla!

Sırasıyla bunları da çıkardıktan sonra karşımıza çatal yatağının bilyeleri çıkıyorlar.

Büyük boyut için tıkla!

Büyük boyut için tıkla!

Yapılacak işlem son derece basit. Amortisörü çıkardıktan sonra dikkatlice bilyelerin üzerinde bulunduğu halkayı alıyoruz. Amortisörün köprüsünün üzerinde de ikinci bir halka var.

Büyük boyut için tıkla!

Aynı şekilde onu da dikkatlice amortisörün şaftından çıkardıktan sonra çatal yatağı grubunda ne kadar parça varsa elimizde bulunuyor. Burada dikkat edilmesi gereken husus bu parçaların sıralarının karıştırılmaması, o yüzden temizleme/yağlama amacıyla bir yere koyarken sıralı bir şekilde dizilmesinde fayda var.

Büyük boyut için tıkla!

Bilye halkaları, hele de buradaki gibi kapalı rulman sistemiyle yapılan yeni tip rulmanlardan değillerse, ne kadar üzerlerinde kapakla da çalışsalar doğal olarak toza kire maruz kalıyorlar. Bu yüzden temizlemekte fayda var. Bu iş için de her derde deva temizleyicimiz WD40’i kullanabiliriz.

Büyük boyut için tıkla!

Bundan sonra bastan beri yaptığımız işlemleri geriye doğru tekrarlamak kalıyor. bilyeleri tekrar yerlerine yerleştirmeden önce yapılması faydalı bir işlem amortisör şaftı ile köprüsünün birleştiği bölgeyi de silmek. Amortisörde duran halkayı yerleştirdikten ve iyice yerine oturduğundan emin olduktan sonra üzerine bolca kuru yağsürmek şart. Aynı şekilde üst kısımdaki yatağı da bilyeleri yerleştirmeden önce yağlamak gerek.

Büyük boyut için tıkla!

Büyük boyut için tıkla!

Bilyeleri yerleştirdikten sonra bunların üzerine de bolca yağ koymak lazım. Yağ konusunda söylenebilecek bir şey bu konuda cimri davranmamak gerektiği, fazlası zaten gidon boğazının takımıyla beraber taşacaktır, silinir, az olmasından kesinlikle daha iyidir.

Büyük boyut için tıkla!

Tekrar amortisörü yerine yerleştirdikten sonra çatal yatağının üst kapağı kapanıyor, mesafe halkaları geliyor. Bu aşamada hafifçe metalin metale temas ettiği her bölgede olduğu gibi kuru yağ sürmek faydalı olacaktır.

Büyük boyut için tıkla!

Akabinde gidon boğazını yerleştiriyoruz. Buradan sonraki adımlar gidonun düzgün çalışması, çatal yatağının sağlıklı durması için önemli:

1) Gidon boğazının vidaları hafifçe sıkılıyor. Burada gidon boğazının amortisörün şaftı üzerinde inip kalkması önemli.

2) Ahead setinin kapağı yerleştiriliyor, vidalanıyor. Bu kapağın vidalanması bayağı ince ayar isteyen bir işlem. Çeyrek dönüş fazla ya da az gidonun zor dönmesi ile çatal yatağının gevşek kalması arasındaki sınırı geçmeye yol açabiliyor. Dolayısıyla yapılacak işlem vidayı 1/8 daire şeklinde adım adım sıkarak bir taraftan çatal yatağının üzerinden tutup ön frenleri sıkarken bisikleti ileri geri oynatıp yatakta oynamaya yol açacak boşluk olup olmadığını kontrol etmek.

Büyük boyut için tıkla!

Boşluk kalmayacak şekilde sıkıldıktan sonra kapak, gidon boğazı ön tekerlekle paralel olacak şekilde ayarlanıp vidaları sıkılıyor.

Büyük boyut için tıkla!

Bu aşamadan sonra karşılaşılabilecek iki durum var. Bunlardan birincisi gidonun (çok) zor dönmesi. Bu durum ahead setinin kapağı çatal yatağında oynama olmasın diye fazla sıkıldı demek, ki bu gidonun dönmemesinin yanında yatak için de son derece zararlı. Dolayısıyla tekrar gidon boğazını gevşetip, kapağın düzgün oturup oturmadığını kontrol edip vidayı ayarlamaya çalışıyoruz.

İkinci durum bütün ayarlar doğruysa, yani kapak gidonun en hafif şekilde dönmesini sağlayacak şekilde sıkılıp, çatal yatağının oynamasını önleyecek en sıkı şekilde vidalandıysa gidonu çevirirken biraz “kuruluk” hafif bir zorlanma hissiyle karşılaşmadır. eğer kapağın vidalanma ölçüsü doğruysa bu durum yukarıda WD40 ile temizlediğimiz bilyelere henüz sürdüğümüz yağın tam nüfuz etmemiş olmasındandır ki, 10-15 dakikalık bir binişten sonra geçecektir.

Çatal yatağının bakımı, pastan, kirden uzak tutulması, yağının eksik olmaması, bisikletten alınan keyif ve verimin yüksek olması için çok önemli bir etkendir. İnce ayar gerektiren, belki bir kaç defa gevşetip sıkmak gerekecek olan bir işlem olmasına karşın, bisikletin “iç dünyasına” şahit olmanın ve bakımını kendimizin yaptığı bisiklete binmenin o gururla karışık keyfi bu ilk seferde karşılaşılan güçlükleri haydi haydi karşılayacaktır.